Моряков Леонид Владимирович : другие произведения.

Х

"Самиздат": [Регистрация] [Найти] [Рейтинги] [Обсуждения] [Новинки] [Обзоры] [Помощь|Техвопросы]
Ссылки:


 Ваша оценка:

  ХАДЫКА Уладзімір Марцінавіч [псеўданім: Лухалі (з С.Ліхадзіеўскім і М.Лужаніным); крыптанім: У.Х. і Ю.Т. (з Ю.Таўбіным); 21.12.1904 (3.1.1905), в. Цітва Ігуменскага пав. Мінскай губ., цяпер Пухавіцкі р-н Мінскай вобл. - 1.7.1940, ст. Ер, Паўночлаг], паэт, перакладчык. Нарадзіўся ў мнагадзетнай сям'і ўрадніка Марціна Хадыкі. Скончыў на выдатна Дудзіцкую пачатковую школу (на радзіме бацькі); у 1923 - агульнаадукацыйныя курсы ў Мінску. Першыя вершы ў перыядычным друку апублікаваў у 1926; тады ж выйшаў і першы зборнік паэзіі 'Суніцы'. Член літаб'яднання 'Маладняк'; удзельнік 1-га Усебеларускага з'езда 'Маладняка' (1925). У 1926-27 служыў у Чырвонай Арміі ў Навазыбкаве (Браншчына). Нейкі час быў сакратаром Дудзіцкага сельсавета. Працаваў настаўнікам пачатковых класаў у в. Асака Дуѓдзіцкага сельсавета. У 1928 спрабаваў паступіць у БДУ, але не быў дапушчаны да экзаменаў, бо не меў поўнай сярэдняй адукацыі. З 1929 працаваў сакратаром час. 'Полымя'. У 1930-я г. жыў з літаратурнай працы. Друкаваўся ў 'Маладняку', 'Звяздзе', 'Савецкай Беларусі', іншых выданнях. Член СП Беларусі з 1934. Пераклаў на бел. мову раман К.Гарбунова 'Ледалом', кнігу выбр. тв. У.Бахмецьева 'Людзі і рэчы', драматычныя творы М.Горкага, раман М.Шолахава 'Ціхі Дон' і інш. У 1935 апублікаваў зборнік вершаў 'Радасны буѓдзень'. Ужо ў канцы 1920-х г. стаў абвінавачвацца крытыкай у страце сацыяльнай пільнасці і ў буржуазным нацыяналізме. Падрыхтаваны ў 1932 да выдання ў Маскве зборнік вершаў на рускай мове не выйшаў з-за адмоўнага водгука Г.Шэнгелі. Арыштаваны 26.11.1936. У 1937 асуджаны на 10 гадоў пазбаўлення волі. Накіраваны ў лагер Нова-Іванаўка Кемераўскай вобл. Працягваў пісаць у зняволенні, запісваючы вершы на паперы для курэння і потым зашываючы рукапісы ў каўнер кажуха. Быў пераведзены на каменаломні ў Новасіѓбірскай вобл. Паводле ўспамінаў сведкаў, расціснуты каменнай глыбай у вапняковым кар'еры.
  Тв.: Выбр. вершы. Мн., 1932; Выбр. вершы. Мн., 1959; Вершы. Мн., 1969; На ўзвеях дзён: Вершы. Мн., 1986.
  Лiт.: Шушкевіч С. Уладзімір Хадыка // Шушкевіч С. Выбр. тв.: У 2 т. Мн., 1978. Т. 2; Грахоўскі С. Другому сэрцу перадам // ЛіМ. 1980, 4 студз.; Маракоў Л. Уладзімір Хадыка // Роднае слова. 2002. ? 10.
  
  ХАРЛАМПОВІЧ Павел Васілевіч [4.2.1884, в. Рагачы Бярозаўскага р-на Брэсцкай вобл. - ?], нумізмат, музейны работнік. У 1920-25 член Мінскага таварыства гісторыі і старажытнасцяў. У 1920-х г. быў дырэктарам Беларускага дзяржаўнага музея. У 1925 адзін з арганізатараў гісторыка-археалагічнай і этнаграфічнай секцый Інбелкульта. Выкладаў у БДУ. У 1929 пазбаўлены працы, арыштаваны. У 1931 сасланы на Поўнач.
  Тв.: Справаздача Беларускага дзяржаўнага музея // Асвета. 1925, ? 3; Праскія грошы ў беларускіх манетных скарбах // Гіст.-арх. зборнік. ? 1. Мн., 1927; Манетныя скарбы, знойдзеныя ў Беларусі, у зборах Беларускага дзяржаўнага музея // Тамсама; Пяцігоддзе Беларускага дзяржаўнага музея // Наш край. 1927, ? 1.
  Літ.: Вяргей В.С. Археалагічная навука ў Беларускай ССР 1919-1941 гг. Мн., 1992.
  
  ХАРУЖАЯ Вера Захараўна [псеўданімы: Антолька; Вера; Вераніка Карчэўская; Алеся Шыпшына; Падпольнік; Г.С.Корнилова; Польская камсамолка; 14(27).9.1903, Бабруйск - снеж. 1942, Віцебск], дзяячка вызваленчага руху ў Зах. Беларусі, адзін з арганізатараў антыфашысцкага падполля ў Віцебску, публіцыстка. У 1919 скончыла Мазырскую адзіную працоўную школу 2-й ступені. У 1919 настаўнічала на Палессі. У 1920 удзельнічала ў антыпольскім партызанскім руху. Працавала загадчыкам палітаддзела Мазырскага і Бабруйскага павятовых камітэтаў камсамола. У 1922-23 у апараце ЦК КСМБ. Член рэдкалегій газ. 'Малады араты', супрацоўніца час. 'Полымя', газ. 'Чырвоная змена'. У 1923 скончыла Цэнтральную савецка-партыйную школу ў Мінску. З лют. 1924 на падпольнай рабоце ў Зах. Беларусі. З чэрв. 1924 сакратар ЦК КСМЗБ, член ЦК КПЗБ. Выступала ў нелегальным друку, на мітынгах, пісала тэксты ўлётак і адозваў. Арганізавала выданне падпольнай газ. КСМЗБ 'Малады камуніст'. Арыштавана 15.9.1925. На судовых працэсах, якія праходзілі ў Брэсце (1927) і Беластоку (1928), прыгаворана да 8 гадоў турмы. З катаржнай турмы ў Фардоне (Быдгашчанскае ваяв.) вяла перапіску з паплечнікамі па барацьбе і роднымі. У 1930-х г. частка яе лістоў была сабрана ў кнігу 'Лісты на волю' і выдадзена на бел., рускай, польскай мовах. У 1932 у выніку абмену палітвязнямі вярнулася ў Мінск. Для выдавецтва ЦК КПЗБ пісала адозвы, артыкулы, брашуры. Завяршыла пачатыя ў турме публіцыстычныя брашуры 'За Чырвоны Кастрычнік на Заходняй Беларусі', 'Мы - маладая гвардыя рабочых і сялян', 'Увага, школьнікі' (выдадзены ў 1933 на бел., украінскай і польскай мовах). З пачаткам вайны ў атрадзе В.Каржа. З вясны 1942 у апараце ЦК КП(б)Б у Маскве. У вер. 1942 накіравана ў варожы тыл. Арыштавана 13.11.1942. Закатавана нацыстамі. Герой Савецкага Саюза (1960).
  Тв.: Письма на волю. М., 1962; Славная дочь белорусского народа: Письма, статьи В.Хоружей и воспоминания о ней. 2 изд. Мн., 1962; Статьи и письма о комсомоле. 2 изд. Мн., 1975.
  Лiт.: Новиков Г.И. Вера Хоружая. 2 изд. Мн., 1973; Булацкий Г.В., Талапина С.В. Вера Хоружая - революционер, публицист. Мн., 1973; Жизнь, отданная борьбе. Мн., 1975.
  
  ХАРЫК Ізі [Ісаак Давыдавіч; псеўданім: А.С.Земѓбін; 6.3.1896, па іншых крыніцах 17.3.1898, мяст. Зембін Барысаўскага пав. Мінскай губ., цяпер Барысаўскі р-н Мінскай вобл. - 29.10.1937, Мінск, НКВД], паэт. У 1919 добраахвотна ўступіў у Чырвоную Армію, удзельнічаў у грамадзянскай вайне ў Расіі. Літаратурную дзейнасць пачаў у 1920 публікацыямі ў яўрэйскіх газетах. У 1921-23 вучыўся ў Вышэйшым літаратурным інстытуце імя В.Брусава ў Маскве. У 1922 у Мінску выйшла першая кніжка вершаў 'Трапятанне'. З 1925 друкаваўся ў час. 'Штэрн'. У 1927 скончыў яўрэйскае аддзяленне педагагічнага ф-та 2-га Маскоўскага дзяржаўнага ун-та. Пераехаў у Мінск, працаваў рэдактарам яўрэйскага час. 'Штэрн'. У 1931 абраны членам ЦВК БССР. Член СП Беларусі з 1934. Член прэзідыумаў СП БССР і СССР. Да 1936 у Мінску, Маскве і Кіеве выйшла 13 яго кніг на яўрэйскай мове. З 1928 сталі з'яўляцца пераклады яго вершаў на бел. мову. З пачатку 1930-х г. выѓступаў з артыкуламі і нарысамі таксама ў беларускамоўных выданнях. Вершы 'Над Бярозай' і 'Хлеб' былі пакладзены на музыку С.Палонскім. Перакладаў на яўрэйскую мову творы Я.Коласа, М.Чарота, З.Рымашэўскага. Член-карэспандэнт БелАН з 1936. Адзін з аўтараў 'Пісьма беларускага народа вялікаму Сталіну' (1936). Арыштаваны 5.6.1937; Ваеннай калегіяй Вярхоўнага суда СССР 28.10.1937 прыгавораны да расстрэлу. Была рэѓпрэсавана і сям'я паэта. Рэабілітаваны 13.6.1956.
  Тв.: Адданасць: (Выбр. тв). М., 1970 / Яўр. Пер.: Выбр. тв. Мн., 1958; Выбранае. Мн., 1969.
  Лiт.: Лынькоў М. Таленавіты паэт // Маладосць. 1958, ? 6; Броўка П. Пра паэта і таварыша // ЛіМ. 1973, 23 сак.; Хведаровіч Л. Сугучнасць часу // Беларусь. 1976, ? 3; БП, т. 6.
  
  ХАТУЛЁЎ Пятро [Пётр Фёдаравіч; крыптаѓнімы: П.Х.; П.Х-ў; 29.6.1912, Віцебск - 29.10.1937, Мінск, НКВД], крытык. Пачаў выступаць на старонках бел. перыядычнага друку ў 1932. У 1934 скончыў МВПІ. Працаваў у рэдакцыі газ. 'Літаратура і мастацтва'. На працягу 1934-36 апублікаваў, пераважна на старонках 'Літаратуры і мастацтва', артыкулы, рэцэнзіі, нататкі пра творчасць А.Александровіча, П.Броўкі, Э.Самуйлёнка, Ю.Таўбіна, У.Хадыкі, І.Шапавалава і інш. Выѓступаў супраць вульгарызатарскага падыходу да літаратуры, заклікаў улічваць асаблівасць гістарычнага часу і не шукаць ворагаў у XIX ст. Арыштаваны 3.10.1936. Расстраляны разам з групай бел. пісьменнікаў. Рэабілітаваны 29.9.1966.
  Тв.: 'Мая другая кніга' Юлія Таўбіна // ЛіМ. 1932, 15 чэрв. / Сааўт. І. Малец; Заўвагі пра творчасць П.Броўкі // Полымя рэвалюцыі. 1934, ? 4.
  Лiт.: Карабан С. Нарысы гісторыі беларускай савецкай крытыкі 20-30-х гадоў. Мн., 1971; Мушынскі М. Беларуская крытыка і літаратуразнаўства (20-30-я гады). Мн., 1975; БП, т. 6.
  
  ХАЦКЕВІЧ Рыгор Мікітавіч [27.2.1911, в. Ратуцічы Барысаўскага пав. Мінскай губ., цяпер Барысаўскі р-н Мінскай вобл. - 9.8.1979, в. Дакудава Крупскага р-на Мінскай вобл.], паэт, празаік, педагог. У 1930 скончыў Барысаўскі педтэхнікум; потым завочна вучыўся ў МВПІ. У 1930 настаўнічаў у Чэрвеньскім р-не; у 1931-33 супрацоўнік чэрвеньскай раённай газеты. У 1933-36 настаўнічаў у г.п. Крупкі. Першы верш Х. надрукаваны ў 1930 у газ. 'Піянер Беларусі'. У 1932 выйшаў першы зборнік. Арыштаваны ў 1936 у г.п. Крупкі. Паўтара года знаходзіўся ў Мінску пад следствам. Асуджаны на 5 гадоў лагераў. Пакаранне адбываў на Поўначы (да 1946). Пасля вайны вярнуўся ў Беларусь. У 1947-50 выкладаў бел. мову і літаратуру ў Нягневіцкай сямігодцы Барысаўскага р-на; у 1950-53 у Крупскім р-не. У 1953 выехаў у Днепрапятроўск (Украіна); працаваў настаўнікам. У 1959 рэабілітаваны; вярнуўся ў Беларусь. Жыў на Барысаўшчыне, у Мінску, у Крупскім р-не; настаўнічаў. У 1960-70-х г. актыўна выступаў у перыядычным друку з вершамі і нарысамі. Пісаў для дзяцей; пераѓкладаў з рускай і ўкраінскай моў. Пахаваны ў в. Дакудава.
  Тв.: Налівайся, колас: Вершы. Мн., 1932; Наш пяты клас: Вершы. Мн., 1962; На золку: Аповесць. Мн., 1972; Бяроза на ўзлеску: Вершы і паэма. Мн., 1977; Хмара над лесам: Аповесць. Мн., 1980.
  Лiт.: БП, т. 6.
  
  ХВЕДАРОВІЧ Мікола [сапр.: Чарнушэвіч Мікалай Фёдаравіч; іншыя псеўданімы: С.Старобінскі; Сабасцян Старобінскі; Себасцян Старобінскі; Н.Федаровіч; 24.3(6.4).1904, мяст. Капыль Слуцкага пав. Мінскай губ., цяпер горад Мінскай вобл. - 20.8.1981, Мінск], паэт, празаік, перакладчык, брат пісьменніка Н.Чарнушэвіча. У 1915-18 жыў у прытулку для дзяцей бежанцаў у Калузе, вучыўся ў гарадскім вучылішчы. Вярнуўшыся з бежанства, вучыўся ў вучылішчы мяст. Цімкавічы, потым у Капыльскай працоўнай школе 2-й ступені. У 1918 уступіў у камсамол. З 1921 у часці асобага прызначэння. У 1923 сакратар камсамольскай ячэйкі ў Цыраўскай воласці і загадчык хаты-чытальні. У 1924 камісар Слуцкага ваенкамата па дапрызыўнай падрыхтоўцы. З артыкуламі ў друку пачаў выступаць у 1924. Першы верш ('Ураджайнае') надрукаваў у 1925. У 1929 выйшла першая кніга ('Настроі'). У 1928 скончыў рабфак у Мінску, у 1931 - БДУ. Паралельна з вучобай працаваў адказным сакратаром час. 'Весткі ЦК КП(б)Б', потым у 'Партыйным работніку' і 'Бальшавіку Беларусі'. У 1932-33 рэдактар двухтыднёвіка 'Чырвоная Беларусь'. Член СП Беларусі з 1934. У 1933-34 загадчык кабінета маладога аўтара СП БССР. У 1934-37 адказны сакратар час. 'Полымя рэвалюцыі', сакратар час. 'Минск'. Быў членам літаратурных аб'яднанняў 'Маладняк' і БелАПП. Арыштаваны 3.8.1938. Асуджаны (16.7.1940) на 8 гадоў пазбаўлення волі. Знаходзіўся ў зняволенні ў лагерах на Кольскім паўвостраве, удзельнічаў у будаўніцтве Манчагорска, з 1941 ва Усцьвытлагу (пасёлак Ваяжэль Комі АССР). З 1946 працаваў у Каршынах Узбекскай ССР. Паўторна арыштаваны 22.5.1949; сасланы (3.8.1949) у Енісейск Краснаярскага краю. У 1956 вярнуўся ў Беларусь. Займаўся літаратурнаю творчасцю. На бел. мову пераклаў творы А.Пушкіна, паэму 'Віцязь у тыгравай шкуры' Ш.Руставелі (з А.Звонакам), п'есы М.Стэгліка, А.Палявога, А.Талбузіна. Рэабілітаваны 28.9.1955.
  Тв.: Пасля навальніцы: Выбранае. 1925-1961. Мн., 1965; Выбр. тв: У 2 т. Мн., 1974; Крынічка: Вершы. Мн., 1978; Любістак: Выбранае. Мн., 1984.
  Лiт.: Ермаловіч М. У страі паэзіі // ЛіМ. 1958, 12 ліп.; Александровіч С. Незабыўнае, блізкае // ЛіМ. 1961, 12 мая; Яго ж. Яго шчодрае і шчырае сэрца // ЛіМ. 1981, 28 жн.; БП, т. 6.
  
  ХВЕЦЬКА Люцыян [22.11.1889, в. Малышоўка Сакольскага пав. Гродзенскай губ., цяпер Сакольскі пав. Падляшскага ваяводства - 1944, Стоўбцы], рыма-каталіцкі святар, рэдактар, выдавец, публіцыст, педагог. У 1904 скончыў Сакольскае гарадское вучылішча. Здаў экзамен на аптэкарскага вучня ў экзаменацыйнай камісіі Пецярбургскай навучальнай акругі. У 1907-14 вучыўся ў Магілёўскай духоўнай каталіцкай семінарыі ў Санкт-Пецярбургу. Працягнуў вучобу ў Мітрапалітальнай духоўнай каталіцкай акадэміі, якую скончыў у 1915 са ступенню магістра тэалогіі. Падчас вучобы ў акадэміі сябра бел. культурна-асветнага гуртка. Пасвечаны ў святары 31.5.1915 біскупам Я.Цепляком. Адзін з заснавальнікаў 'Хрысціянска-дэмакратычнай злучнасці'. Ініцыятар выдання і першы рэдактар-выдавец бел. каталіцкай газ. 'Krynica'. Заснавальнік бел. выдавецкай каталіцкай суполкі. Служыў вікарыем пракафедральнага касцёла ў Петраградзе. Да 1918 прафесар літургікі ў духоўнай каталіцкай семінарыі. Пасля закрыцця бальшавікамі семінарыі прызначаны адміністратарам пракафедральнага касцёла. Арыштаваны ДПУ па справе біскупа Я.Цепляка 10.3.1923. Быў прапанаваны ў мемарандуме ад 15.3.1923 бел. сеймавых паслоў-католікаў Папе рымскаму на пасаду біскупа-суфрагана Віленскай дыяцэзіі. У выніку абмену палітвязнямі 1.2.1925 дэпартаваны ў Польшчу. У 1925-26 выкладаў Закон Божы ў Шыманове пад Варшавай. Пры падтрымцы біскупа Э.Ропа з канца 1920-х г. да 1931 працаваў рэктарам Місіянерскага інстытута ў Любліне. З 1932 пробашч парафіі Шчытнікі Пінскай дыяцэзіі. Прафесар пастаральнай тэалогіі і выкладчык бел. мовы ў Пінскай каталіцкай семінарыі. У 1933-39 скарбнік дыяцэѓзіяльнай курыі і віцэ-старшыня дыяцэзіяльнай рады. У гады 2-й сусветнай вайны заставаўся на Піншчыне. Памёр у 1944 [?] у Стоўбцах.
  Літ.: Źnič (Рым). 1965, ? 81; Гарбінскі БРД.
  
  ХМАРА [Сіняк] Сяргей [чэрв. 1905, Пінск - 5.9.1992, Канада], журналіст, паэт, дзеяч бел. эміграцыі. У час польскай акупацыі Заходняй Беларусі працаваў настаўнікам. Арганізаваў тайны клуб маладых пісьменнікаў. Быў арыштаваны дэфензівай і зняволены (1927, 1939). Падчас 2-й сусветнай вайны знаходзіўся ў Слоніме, працаваў у БНС, прымаў удзел у нацыянальным партызанскім руху, кіраўнік падпольнай арганізацыі 'Бел. народная грамада' . У канцы вайны апынуўся ў Берліне, дзе заснаваў паліт. групу пад назвай 'Двупагоня'. Пасля вайны выдаваў сатырычны часопіс у Гамбургу. Адтуль у 1949 пераехаў у Канаду, дзе выдаваў газ. 'Беларускі Эмігрант' (пасля 'Беларускі Голас'), якую рэдагаваў да канца жыцця. Таксама выдаваў літаратурныя і сатырычныя газ. 'Народны Шлях', 'Сігналы', 'Маланка'. Быў ініцыятарам стварэння Канадскага этнічнага клуба журналістаў і пісьменнікаў; ад снеж. 1976 быў яго першым старшынём.
  Тв.: Жураўліным шляхам. Вільня, 1939.
  Літ.: Чэмер А. Сяргей Хмара. Вільнюс, 1998; Ліс А. Літаратура Заходняй Беларусі // Гісторыя беларускай літаратуры ХХ стагоддзя. Мн., 1999. Т. 2.
  
  ХОДЗЬКА Аляксандр [30.8.1804, мяст. Крывічы Вілейскага пав. Мінскай губ., цяпер г. п. Мядзельскага р-на Мінскай вобл. - 27.12.1891, Парыж], паэт, фалькларыст, славіст, усходазнавец. Сын Яна Ходзькі. Вучыўся ў Віленскай гімназіі. У 1820 паступіў на аддзяленне літаратуры і мастацтваў Віленскага ун-та. Удзельнік Таварыства філарэтаў, за што ў 1823 быў арыштаваны і да 1824 знаходзіўся пад следствам. У 1825 скончыў Віленскі ун-т; кандыдат філасофіі. Прадоўжыў вучобу ў Санкт-Пецярбургу ў Вучэбным аддзяленні жывых моў пры Азіяцкім дэпартаменце Міністэрства замежных спраў. У час вучобы ў Санкт-Пецярбургу зблізіўся з А.Міцкевічам, А.Пушкіным, В.Жукоўскім. У 1829 выдаў зборнік 'Паэзія', некаторыя песні і балады якога заснаваны на бел. фальклоры. У зборнік увайшлі таксама пераклады новагрэчаскіх песень. У 1841 выехаў на адпачынак у Італію і Францыю. З 1842 жыў у Парыжы. У 1857-83 прафесар славянскіх літаратур Калеж дэ Франс. Перакладаў са славянскіх на ўсх. мовы. Запісваў успаміны А.Міцкевіча, дапамагаў яму выдаваць іх. Перапісваўся з А.Кіркорам, К. і Я.Тышкевічамі. Першы з еўрапейцаў прааналізаваў фальклор туркменаў, эпас Кёр-Аглы. Даследаваў іранскі фальклор; напісаў працу, прысвечаную курдскай мове; падрыхтаваў размоўнік турэцкай мовы. Кнігі Х. выходзілі ў Расіі, Францыі, Англіі, Германіі.
  Тв.: Дерар, восточная повесть в стихах. СПб., 1839; Specimens of the popular poetry of Persia. London, 1842; Grammaire de la langue persane. Paris, 1883.
  Літ.: Грицкевич В.П. Вклад воспитанника Вильнюсского университета Александра Ходзько в развитие востоковедения // Научные труды высших учебных заведений Литовской ССР. История. Т. 20, вып. 1. Вильнюс, 1980; Грыцкевіч В.П., Мархель У.І. Пан Ян са Свіслачы з сынамі // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мядзельскага р-на. Мн., 1998. PSB; АЗБ.
  
  ХОДЗЬКА Дамінік Цэзары [1800, маёнтак Яварова Віленскага пав., цяпер Літва - 1863, Вільня], літаратар, фалькларыст, этнограф. Вучыўся ў Віленскім ун-це. Быў членам Таварыства філарэтаў; сябраваў з Я.Чачотам і Т.Занам. Арыштоўваўся ў 1823 па справе філарэтаў. Настаўнічаў у Вільні і на Случчыне. Быў членам Віленскай археалагічнай камісіі. Першым распрацаваў біяграфію З.Даленгі-Хадакоўскага, якую надрукаваў у энцыклапедыі Я.Глюксберга, потым у час. 'Athenaeum' (1842. Т. 1, 4), 'Teka Wileńska' (1857, ? 2). Аўтар працы пра рэкі Літвы і Беларусі, рукапіс якой перадаў Віленскай археалагічнай камісіі. У 1845 апублікаваў успаміны пра жыццё і дзейнасць Ю.Крашэўскага, Яна Ходзьку і іншых. Вывучаў гісторыю Віленскага ун-та; у 1862 выйшла ў свет яго праца 'Збор некаторых успамінаў... да гісторыі Віленскага ун-та. Віленская акадэмія ў часы езуітаў'.
  Літ.: PSB; АЗБ.
  
  ХОДЗЬКА Язэп [Юзаф, Іосіф Іванавіч; 6.12.1800, мяст. Крывічы Вілейскага пав. Мінскай губ., цяпер г. п. Мядзельскага р-на Мінскай вобл. - 21.2.1881, Тыфліс, цяпер Тбілісі], геадэзіст, географ. Сын Яна Ходзькі. Вучыўся ў Віленскай універсітэцкай гімназіі і на фізіка-матэматычным ф-це Віленскага ун-та, які скончыў у 1821. Па рэкамендацыі прафесара ун-та Ю.Снядэцкага залічаны ў Корпус ваенных тапографаў. Праводзіў трыянгуляцыйныя работы на захадзе Латвіі, у Літве, у Гродзенскай і Мінскай губ. Лідэры паўстання 1830-31 меркавалі прызначыць Х. камендантам Вільні. Даведаўшыся пра гэта, расійскія ўлады 15.3.1831 затрымалі Х. і накіравалі яго далей ад Радзімы - на правядзенне тапаграфічных работ на Дунаі і Басфоры. Склаў ваенны агляд румынскіх княстваў Малдавіі і Валахіі. У 1839 накіраваны служыць на Каўказ. У 1845 распачаў Закаўказскую трыянгуляцыю, якая была скончана ў 1853. У 1869 Рускае геаграфічнае таварыства ўзнагародзіла яго вялікім Канстанцінаўскім медалём.
  Літ.: Грыцкевіч В.П., Мархель У.І. Пан Ян са Свіслачы з сынамі // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мядзельскага р-на. Мн., 1998; Жизнь и деятельность геодезиста и географа генерал-лейтенанта Иосифа Ивановича Ходзько, 1800-1881. Материалы Международной научной конференции, 21 декабря 2000 г. Мн., 2001.
  
  ХОДЗЬКА Ян [Барэйка; псеўданім: Ян са Свіслачы; 24.6.1777, мяст. Крывічы Вілейскага пав. Мінскай губ., цяпер г. п. Мядзельскага р-на Мінскай вобл. - 10.11.1851, Мінск], пісьменнік, драматург, грамадскі дзеяч. Бацька Язэпа Ходзькі. Атрымаў хатнюю адукацыю, вучыўся ў школах Вільні. З 1793 цывільна-вайсковы камісар Ашмянскага пав., з 1795 асэсар суда ў Паставах, з 1798 падсудак, з 1808 падкаморы Вілейскага пав., з 1811 старшыня Галоўнага цывільнага суда ў Мінску. Адзін з арганізатараў масонскіх лож у Мінску і Вільні. Дом Х. ў Мінску стаў асяродкам культуры, дзе арганізоўваліся канцэрты і тэатральныя пастаноўкі. Пасля звальнення з дзяржаўнай службы пераехаў у Вільню, дзе працаваў у Камісіі па спадчыне князёў Радзівілаў. Быў членам таварыстваў дабрачыннасці і шубраўцаў. Захапіўся праблемамі асветы ў краі. У артыкуле ў час. 'Dzieje dobroczynności' (1820. ? 1) выказаўся за пашырэнне адукацыі сярод народа; ідэю народнай школы і асветы развіў у аповесці 'Пан Ян са Свіслачы' (1821). У выніку Х. быў абраны ганаровым членам Віленскага ун-та і прызначаны інспектарам школ Віленскай, Магілёўскай і Віцебскай губ. У 1826 арыштаваны і зняволены ў Петрапаўлаўскай крэпасці. Вярнуўся ў Вільню вясной 1830. Знаходзіўся пад наглядам паліцыі. За ўдзел у паўстанні 1830-31 зноў арыштаваны ў 1830. Сасланы на Урал. Вярнуўшыся ў 1834 з ссылкі, жыў з арандатарства ў Мінскай губ. Пісаў мемуары. Пахаваны ў Заслаўі.
  Тв.: Pisma rozmaite autora 'Pana Jana ze Świsłoczy'. T. 1-12. Wilno, 1837-42.
  Літ.: Chodźko D. Jan Chodźko: Obrazek życiorysowy // Teka Wileńska. 1858, ? 5; Turska H. Język Jana Chodźki. Wilno, 1930; Грыцкевіч В.П., Мархель У.І. Пан Ян са Свіслачы з сынамі // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мядзельскага р-на. Мн., 1998; PSB; АЗБ.
  
  ХОМІЧ Павел Сямёнавіч [17.10.1893, Ваўкавыск - 10.3.1942, Ленінград, НКВД], рыма-каталіцкі святар, рэлігійны і грамадскі дзеяч. Паходзіў з сялянскай сям'і, у якой бацька быў праваслаўным, а маці - каталічкай. 22.10.1905 прыняў каталіцкае веравызнанне. У 1907-10 вучыўся ў Ваўкавыскім гарадскім 4-класным вучылішчы. Скончыў у Петраградзе Магілёўскую духоўную каталіцкую семінарыю і Мітрапалітальную духоўную акадэмію. У час вучобы наведваў культурна-асветны гурток бел. студэнтаў-клерыкаў. Пасвечаны ў святары ў 1916. Быў прызначаны вікарыем на станцыі Вырыца Царскасельскай чыгункі. Пазней выконваў святарскія абавязкі на Пскоўшчыне. У пачатку 1920-х г. пробашч парафіі св. Кацярыны ў Ленінградзе. Пазней - у парафіі св. Казіміра. Арыштаваны 2.6.1926. Прыгавораны да 10 гадоў лагераў. Адпраўлены на Салаўкі, дзе заставаўся да ліп. 1933. З 21.7.1932 да 25.4.1933 знаходзіўся ў турме АДПУ у Ленінградзе ('на Шпалерцы'). У час допытаў ад яго патрабавалі адмовіцца ад духоўнага сану. Стаў хварэць псіхічна. З 28.6.1938 жыў у ваколіцах Кастрамы. У 1939 нелегальна вярнуўся ў Ленінград. 1.3.1942 прыгавораны Ваенным трыбуналам да расстрэлу.
  Літ.: Гарбінскі БРД; Dzwonkowski R. Losy duchowieństwa katolickiego w ZSSR, 1917-1937: Martyrologium. Lublin, 1998.
  
  ХОМЧАНКА Васіль Фёдаравіч [12.1.1919, в. Канічы Клімавіцкага пав. Магілёўскай губ., цяпер Касцюковіцкі р-н Магілёўскай вобл. - 4.11.1992, Мінск], празаік. Пісаў на бел. і рускай мовах. У 1935 скончыў сямігодку ў мяст. Бялынкавічы Касцюковіцкага р-на. Першы верш надрукаваў у 1934 у газ. 'Піянер Беларусі'; першае апавяданне з'явілася ў 1937 у час. 'Іскры Ільіча'. У 1936 паступіў на рабфак пры БДУ. Арыштаваны НКВД БССР 6.4.1937; прыгавораны да 4 гадоў пазбаўлення волі. Адпраўлены ў Ніжне-Амурскі лагер: будаваў чыгунку, пілаваў лес. Выпадкова вызвалены ў 1941. У вайну на фронце. Вучыўся ў Буйнакскім ваенна-пяхотным вучылішчы (1944); быў камандзірам мінамётнага ўзвода. Вайну скончыў у Аўстрыі. Каб паступіць у Ваенна-юрыдычную акадэмію ў Маскве, утаіў судзімасць. Вучыўся ў акадэміі ў 1947-51. Да літаратурнай творчасці вярнуўся ў 1954, калі апублікаваў ва ўладзімірскім літаратурным альманаху апавяданне 'Анісаў бор'. Пісаў апавяданні на рускай мове, потым зноў вярнуўся да творчасці па-беларуску. У 1959 выпусціў у Мінску кнігу 'Наша вячэра'. Член СП Беларусі з 1960. Служыў у арміі да снеж. 1968. Рэабілітаваны ў 1969. У 1972-85 працаваў загадчыкам рэдакцыі прозы выдавецтва 'Мастацкая літаратура'. З 1985 на творчай рабоце. Напісаў аповесць пра Ф.Багушэѓвіча. Творы Х. перакладаліся на літоўскую, рускую, украінскую, іншыя мовы. З 1990 член Рады СП Беларусі; узначальваў Камісію СП па вяртанні спадчыны рэпрэсаваных пісьменнікаў. У апошнія гады жыцця пісаў апавяданні і аповесці, у якіх звярнуўся да падзей перыяду сталінскіх рэпрэсій.
  Тв.: Выбранае: (Апавяданні). Мн., 1975; Выбр. тв: У 2 т. Мн., 1979; Пры апазнанні - затрымаць. Мн., 1983.
  Літ.: Голубева Л. Пра дзяцей і для дзяцей // Полымя. 1970, ? 4; Дзюбайла П. На шляху да сінтэзу // Полымя. 1978, ? 12; БП, т. 6.
  
  ХУРСІК Сымон Аляксеевіч [псеўданім: С. Багун; 31.1(13.2).1902, в. Снусцік Ігуменскага пав. Мінскай губ., цяпер Пухавіцкі р-н Мінскай вобл. - 31.3.1972, Караганда], празаік, перакладчык. У 1925 скончыў у Мінску Белпедтэхнікум. Настаўнічаў у мяст. Валынцы на Полаччыне і ў Полацку; працаваў у рэдакцыі газ. 'Чырвоная Полаччына'. У 1930 атрымаў дыплом літаратурна-лінгвістычнага аддзялення педагагічнага ф-та БДУ. Першае апавяданне апублікаваў у 1924 у газ. 'Савецкая Беларусь'. Аўтар дзвюх кніжак апавяданняў. У газ. 'Чырвоная Полаччына' друкаваў вершы. Пераѓклаў на бел. мову аповесць А.Серафімовіча 'Горад у стэпе' (Мн., 1930), з польскай - апавяданне А.Гараўскага 'Алёнка' (Маладняк. 1930, ? 6-7). Арыштаваны ДПУ БССР 19.7.1930 па справе 'Саюза вызвалення Беларусі'; прыгавораны 10.4.1931 да 5 гадоў высылкі ў Йашкар-Алу. Працаваў настаўнікам у Марыйскай і Чувашскай АССР, у Казахстане. Ваяваў у гады вайны на 4-м Украінскім і 1-м Беларускім франтах; быў двойчы кантужаны. Пасля вайны вярнуўся да настаўніцкай працы. Зноў арыштаваны 21.6.1947; высланы ў пас. Айдабул Какчэтаўскай вобл. Рэабілітаваны 13.10.1958. З 1964 жыў у Карагандзе. Да творчай працы не вярнуўся.
  Тв.: Першы паўстанак: Апавяданні. Мн., 1925; Шляхамі навальніц: Апавяданні. Мн., 1930; Чорны мост: Аповесць // Маладняк. 1929, ? 11-12; 1930, ? 1, 2; Янка з Палесся // Анталогія беларускага апавядання: У 2 т. Мн., 1967. Т. 1.
  Літ.: Навумовіч У. З кагорты маладнякоўцаў // ЛіМ. 1972, 10 сак.; Скрыган Я. Біяграфія // Скрыган Я. Некалькі хвілін чужога жыцця. Мн., 1979; БП, т. 6.
  
  
 Ваша оценка:

Связаться с программистом сайта.

Новые книги авторов СИ, вышедшие из печати:
Э.Бланк "Пленница чужого мира" О.Копылова "Невеста звездного принца" А.Позин "Меч Тамерлана.Крестьянский сын,дворянская дочь"

Как попасть в этoт список
Сайт - "Художники" .. || .. Доска об'явлений "Книги"